"Ta mrówka gdzieś pod drzewem musiała wędrować,
Gdy nagle na nią spadła kropla bursztynowa. Tak w życiu, w pogardzie maleńka istota
Dziś po śmierci w swym grobie na wagę złota”

M.W. Marcjalis „Epigramy”, księga VI (przekład: St. Kołodziejczyk, 1985)

Bursztyn jest darem prastarych drzew. Lasy, które dały początek bursztynom rosły co najmniej 40 milionów lat temu na obszarach południowej Fennoskandii. Był to olbrzymi ląd, który dziś możemy identyfikować z obszarami Norwegii, Szwecji, Finlandii, Półwyspu Kolskiego i Morza Bałtyckiego. Obszar pokryty lasami zajmowałby obecnie całą północną oraz większe partie środkowej i wschodniej Europy, a na południe od tych terenów rozpościerało się eoceńskie morze. Czas trwania lasów bursztynowych oceniany jest na minimum 18 milionów lat. Lepka żywica wydzielana obficie przez drzewa lasu bursztynowego była śmiertelną pułapką dla wielu stworzeń i sarkofagiem dla roślin i zwierząt. Jednak ogół inkluzji w bursztynie bałtyckim nie odzwierciedla składu fauny i flory eoceńskich lasów, lecz jednie tę jej część, która została zamknięta w żywicy.

Wszystko co jest w bursztynie i dostało się tam w sposób naturalny jest inkluzją ale nie znaczy to że jest to skamieniałość. Inkluzja jest pojęciem znacznie szerszym - obejmuje zarówno zachowane w bursztynie organizmy jak i inne nieorganiczne substancje np. gaz, wodę, piryt, a czasem nawet bursztyn – bursztyn w bursztynie. Inkluzja z języka łacińskiego „includer” : zamknąć, włączyć; inna nazwa to „wrostki”, a po kurpiowsku „wścibki”.

Dzięki inkluzjom naukowcy określili niektóre gatunki floty i fauny bursztynowego lasu. Wielka różnorodność gatunków zachowanych w inkluzjach roślinnych dowodzi zmiennego klimatu obszarów lasu bursztynowego – od umiarkowanego do subtropikalnego.

Na podstawie inkluzji roślinnych w bursztynie oznaczono dotychczas ponad 300 gatunków drzew, krzewów i roślin zielonych z różnych siedlisk. W lesie tym współistniały rośliny górskie, nizinne, bagienne, jednocześnie o różnych wymaganiach klimatycznych począwszy od klimatu umiarkowanego do subtropikalnego. Można przypuszczać, że ta różnorodność szczątków roślinnych wynika nie tylko ze zmiennego ukształtowania terenu na którym rosły te lasy, ale również z faktu, że obszary te znajdowały się właśnie na granicy dwóch stref klimatycznych - umiarkowanej i subtropikalnej. Na obszarach tych następowało przenikanie się flory strefy umiarkowanej, w której rosły lasy z przewagą drzew sezonowo gubiących liście, z florą subtropikalną wiecznie zieloną z licznymi palmami, przesuwającą się z południa na północ w cieplejszych okresach klimatycznych. Wiecznie zielone lasy dotarły najdalej na północ w okresie eocenu osiągając 60 stopień szerokości geograficznej północnej.

Średnia wielkość inkluzji zwierzęcej wynosi ok. 1 cm, częściej występują mniejsze o długości od 1 do 5 mm. W bursztynie bałtyckim dotychczas odkryto ok. 3 tys. gatunków zwierząt. Zatopione w bursztynie organizmy są w środku puste. Powodem tego jest utrata wody wyciągniętej przez otaczającą stworzenie żywicę. Ciało wysycha i wypełnia się gazem powstałym w wyniku reakcji chemicznych zachodzących między tkankami a żywicą. Stwardniała żywica działa jak forma zachowująca pierwotny kształt.

Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów: Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Muzeum Inkluzji w Bursztynie Katedra Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii, Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Muzeum Bursztynu oddział Muzeum Gdańska oraz własnych.



Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Kwota dofinansowania: 39 500 zł
Całkowita wartość zadania: 49 600 zł